Mijn zoektocht naar documenten over Louis Salomons richt zich uiteraard ook op geluidsfragmenten. Dat die dun gezaaid zijn, ligt voor de hand. Salomons bevond zich op het hoogst van zijn roem in de verkeerde postcode. Hij was wereldberoemd in Latijns Amerika. En hoewel hij in Havana en Mexico heel wat beroemde dirigenten de revue zag passeren en de orkesten daar zeker niet slecht waren, werden er maar weinig plaatopnames gemaakt. Dat deden die beroemde dirigenten liever thuis in Europa of de VS. Kijk maar naar Erich Kleiber en Sergiu Celibidache.

Maar op plaatopnames van ‘zijn’ Orquesta Nacional de Mexico is Salomons hier en daar gelukkig duidelijk te horen, bijvoorbeeld in de verzamelde symfonische werken van Carlos Chavez. Zijn heldere geluid haal je er eigenlijk altijd uit. Je vind die platen nog wel op Discfrogs voor weinig geld.

Anders ligt het met de opnames die Salomons maakte met het Concertgebouworkest onder Willem Mengelberg. Omdat hij als plaatsvervangend solofagottist vooral partijen verdubbelde en het zware werk voor solofagottist Thom de Klerk opknapte, is hij niet altijd goed hoorbaar. Hij speelde ook maar kort mee: van september 1938 tot het moment dat de joodse orkestleden ontslagen werden in juni 1941 (en een korte periode na de oorlog). Dat waren ondanks de oorlog hoogtijdagen voor het orkest. Er zijn veel plaatopnames en nog veel meer radio-opnames over uit die tijd. Hoorbaar of niet, voor mij is alleen al het idee dat Salomons meespeelde genoeg. Het is sowieso geen straf om naar de roemruchte blazersgroep uit die jaren te luisteren met sterren als Barwahser, Gall, Stotijn en De Klerk.

Toen ik kort geleden op de Marktplaats een stapel klassieke 78 toeren platen tegenkwam, werd de verzamelaar in mij wakker. De advertentie vermeldde een paar zeer begerenswaardige objecten: pianisten als Artur Schnabel, Dirk Schäfer en Alexander Brailovsky, orkesten aangevoerd door dirigenten als Stokowski en Toscanini. Maar vooral Beethovens 4de symfonie uitgevoerd door het Concertgebouworkest onder leiding van Mengelberg deed mijn hebzucht ontwaken. Die opname dateert van 1 en 2 december 1938. Toen was Salomons net aan de Van Baerlestraat gearriveerd. Daar zijn De Klerk en hij natuurlijk samen op te horen. Ik bracht een bod uit dat meteen geaccepteerd werd en reisde af naar Amstelveen om mijn aankoop op te halen.

De ontvangst was vriendelijk. De verkoper bleek de welwillende uitstraling te hebben van een oud hockey international. Hij bood me aan de platen nog even te bekijken, er meteen aan toevoegend dat dat misschien wel erg veel gedoe zou zijn. Alles zat goed ingepakt. Een oud hockey international kun je blind vertrouwen dus wimpelde ik zijn aanbod af. We babbelden wat over opa’s 78 toeren platen die sinds 1965 (zo bleek uit de als verpakking gebruikte kranten) op zolder hadden gelegen. Over mijn interesse voor Mengelberg, die zo wist hij, fout was geweest in de oorlog. Iets waar ik altijd graag tegen inbreng dat zijn gedrag zeker laakbaar is geweest, maar dat hij zijn joodse musici altijd heeft proberen te beschermen. En dat er tussen zwart en wit vele tinten grijs te vinden zijn. Je wilt het op zo’n moment natuurlijk niet goed praten, ook al om een pas gesloten koop niet in gevaar te brengen.

Thuis deed ik bij het uitpakken van mijn net verworven schatkist een macabere vondst: tussen alle heerlijkheden trof ik het levend bewijs dat de opa van mijn hockey international zo fout geweest moet zijn als maar kan. Misschien nog wel fouter dan Mengelberg! Niet alleen vond ik daar het Horst Wessel Lied (het volkslied van het Derde Rijk), in de door de achterlijke nakomelingen van oom Adolf zeer gegeerde uitvoering van het Grosses Blasorchester en koor Sturm 33 onder leiding van beroepsopportunist Carl Woitschach, maar ook nog de opwekkende mars Die Jugend Marschiert – Sieg Heil in dezelfde treurige uitvoering. Voor beide platen worden stevige bedragen geboden op het internet.

Je zou zeggen dat de verkoper daar toch weet van gehad moet hebben, maar er zich geen raad mee wist. Hij heeft opa’s platen bekeken, stootte op diens foute verleden en heeft vervolgens een verleidelijk lijstje op Marktplaats gezet en die narigheid er wijselijk tussen gestopt. Weg ermee! moet hij gedacht hebben. En daarmee heeft hij de koper stiekum opgescheept met een vergiftigd cadeau. Want je eerste opwelling is natuurlijk, verkopen die handel, weg ermee! Take the money and run! Maar als je even nadenkt is dat geen optie. Je wilt toch niet het risico lopen dat een of ander losbol via Facebook of Youtube trots bij zijn kornuiten gaat pronken met zijn voor veel geld van jou overgenomen aankoop? Nee, je moet de kat niet op het spek binden!
Dus ik houd Horst met zijn kameraden hier. Hij staat nu ergens achter in de kast naast de verzamelde opera’s van Wagner. Nog zo’n vriend van het uitverkoren volk.